کد مطلب:162 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:304
احکام وصیت
مسأله 2854 ـ وصیت آن است كه انسان سفارش كند بعد از مرگش برای او كارهائی انجام دهند، یا بگوید بعد از مرگش چیزی از مال او ملك كسی باشد، یا برای اولاد خود و كسانی كه اختیار آنان با اوست قیم و سرپرست معین كند و كسی را كه به او وصیت می كنند وصی می گویند.
مسأله 2855 ـ كسی كه می خواهد وصیت كند با اشاره ای كه مقصودش را بفهماند می تواند وصیت كند اگر چه لال نباشد.
مسأله 2856 ـ اگر نوشته ای به امضاء یا مهر میت ببینند چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد كه برای وصیت كردن نوشته باید مطابق آن عمل كنند.
مسأله 2857 ـ كسی كه وصیت می كند باید عاقل و بالغ باشد ولی بچّه ای كه خوب و بد را تمیز می دهد اگر برای كار خوبی مثل ساختن مسجد و آب انبار و پل وصیت كند صحیح می باشد و باید از روی اختیار وصیت كند و نیز وصیت كننده باید در حال بالغ شدن سفیه نباشد ولی وصیت او صحیح است خصوصاً اگر در امور معروف و كارهای خیر باشد.
مسأله 2858 ـ كسی كه از روی عمد مثلا زخمی به خود زده یا سمی خورده است كه بواسطه آن یقین یا گمان به مردن او پیدا شود اگر وصیت كند كه مقداری از مال او را به مصرفی برسانند، صحیح نیست.
[490]
مسأله 2859 ـ اگر انسان وصیت كند كه چیزی به كسی بدهند در صورتی آن كس آن چیز را مالك می شود كه أن را قبول كند، ولی اظهر آن است كه عدم رد وصیت كافی است زیرا كه ردّ، مانع از منجّز شدن وصیّت است اگر چه در حال زنده بودن وصیّت كننده باشد.
مسأله 2860 ـ وقتی انسان نشانه های مرگ را در خود دید باید فوراً امانت های مردم را به صاحبانش برگرداند و اگر به مردم بدهكار است و موقع دادن آن بدهی رسیده باید بدهد و اگر خودش نمی تواند بدهد یا موقع دادن بدهی او نرسیده باید وصیت كند و بر وصیت شاهد بگیرد ولی اگر بدهی او معلوم باشد و اطمینان دارد كه ورثه می پردازند وصیت كردن لازم نیست.
مسأله 2861 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر خمس و زكات و مظالم بدهكار است باید فوراً بدهد و اگر نمی تواند; چنانچه از خودش مال دارد یا احتمال می دهد كسی آنها را ادا نماید; و یا از هر راه دیگر كه فراغ ذمه برای او حاصل شود باید وصیت كند، و همچنین است اگر حج بر او واجب باشد.
مسأله 2862 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر نماز و روزه قضا دارد باید وصیت كند كه از مال خودش برای آنها اجیر بگیرند بلكه اگر مال هم نداشته باشد ولی احتمال بدهد كسی بدون آنكه چیزی بگیرد آنها را انجام می دهد باز هم واجب است وصیت نماید، و اگر قضای نماز و روزه او به تفصیلی كه در بحث نماز قضا گفته شده بر پسر بزرگترش واجب باشد به او اطلاع دهد یا وصیت كند كه برای او بجا آورند.
مسأله 2863 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر مالی پیش كسی دارد یا در جایی پنهان كرده است كه ورثه نمی دانند چنانچه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود باید به آنان اطلاع دهد و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین كند ولی در صورتی كه بدون قیم حقوقشان تضییع می شود باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
مسأله 2864 ـ وصی باید عاقل و مورد اطمینان باشد. و اگر وصیت كننده مسلمان باشد چنانچه عمل به وصیت موجب استیلاء بر ورثه ای كه در این فرض طبعاً مسلمان خواهند بود باشد، لازم است مسلمان باشد و بنابر احتیاط واجب وصیّ باید بالغ باشد.
[491]
مسأله 2865 ـ اگر كسی چند وصی برای خود معین كند، چنانچه اجازه داده باشد كه هر كدام به تنهایی به وصیت عمل كنند. لازم نیست در انجام وصیت از یكدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد كه همه با هم به وصیت عمل كنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یكدیگر به وصیت عمل نمایند، و اگر حاضر نشوند كه با یكدیگر به وصیت عمل كنند، و در تشخیص مصلحت اختلاف داشته باشند در صورتی كه تأخیر و مهلت دادن باعث شود كه عمل به وصیت معطّل بماند، مجتهد جامع الشرائط آنها را مجبور می كند كه تسلیم نظر كسی شوند كه طبق نظر وی صلاح را تشخیص می دهد و اگر اطاعت نكنند، به جای آنان دیگران را معین می نماید و اگر یكی از آنان قبول نكرد یك نفر دیگر را به جای او تعیین می نماید.
مسأله 2866 ـ اگر انسان از وصیت خود برگردد مثلا بگوید ثلث مالش را به كسی بدهند، بعد بگوید به او ندهند وصیت باطل می شود، و اگر وصیت خود را تغییر دهد، مثل آن كه قیمی برای بچه های خود معین كند بعد دیگری را به جای او قیم نماید، وصیت اولش باطل می شود و باید به وصیت دوم او عمل نمایند.
مسأله 2867 ـ اگر كاری كند كه معلوم شود از وصیت خود برگشته مثلا خانه ای را كه وصیت كرده به كسی بدهند بفروشد، یا دیگری را برای فروش آن وكیل نماید، وصیت باطل می شود.
مسأله 2868 ـ اگر وصیت كند چیز معینی را به كسی بدهند، بعد وصیت كند كه نصف همان را به دیگری بدهند، باید آن چیز را دو قسمت كنند و به هر كدام از آن دو نفر یك قسمت آن را بدهند.
مسأله 2869 ـ اگر كسی در مرضی كه به آن مرض می میرد، مقداری از مالش را به كسی ببخشد و وصیت كند كه بعد از مردن او هم مقداری به كس دیگر بدهند، آنچه را كه در حال زندگی بخشیده از اصل مال است و احتیاج به اذن ورثه ندارد و چیزی را كه وصیت كرده اگر زیادتر از ثلث باشد زیادی آن محتاج به اذن ورثه است.
مسأله 2870 ـ اگر وصیت كند كه ثلث مال او را نفروشند و عایدی آن را به مصرفی برسانند، باید مطابق گفته او عمل نمایند.
[492]
مسأله 2871 ـ اگر در مرضی كه به آن مرض می میرد، بگوید مقداری به كسی بدهكار است، چنانچه متهم باشد كه برای ضرر زدن به ورثه گفته است باید مقداری را كه معین كرده از ثلث او بدهند و اگر متهم نباشد یا دلیل شرعی بر بدهكاری او اقامه شود، باید از اصل مالش بدهند.
مسأله 2872 ـ كسی كه انسان وصیت می كند چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت كند به بچه ای كه ممكن است فلان زن بزاید چیزی بدهند باطل است. ولی اگر وصیت كند به بچه ای كه در شكم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است، بنابر این اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را كه وصیت كرده به او بدهند، و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل می شود و آنچه را كه برای او وصیت كرده، میان ورثه تقسیم می شود.
مسأله 2873 ـ اگر انسان بفهمد كسی او را وصی كرده، چنانچه به اطلاع وصیت كننده برساند كه برای انجام وصیت او حاضر نیست، لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل كند. ولی اگر پیش از مردن او نفهمد كه او را وصی كرده، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد كه حاضر نیست به وصیت عمل كند، باید وصیت او را انجام دهد و اگر وصی پیش از مرگ، موقعی ملتفت شود كه مریض بواسطه شدّت مرض نتواند به دیگری وصیت كند، احتیاط لازم آن است كه وصیت را قبول نماید.
مسأله 2874 ـ اگر كسی كه وصیت كرده بمیرد، وصی نمی تواند دیگری را برای انجام كارهای میت معین كند و خود آن را انجام ندهد، ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده كه خود وصی آن كار را انجام دهد، بلكه مقصودش فقط انجام كار بوده، می تواند دیگری را از طرف خود وكیل نماید.
مسأله 2875 ـ اگر كسی دو نفر را وصی كند كه با هم به شركت عمل كنند چنانچه یكی از آن دو بمیرد، یا دیوانه، یا كافر شود، مجتهد جامع الشرائط یك نفر دیگر را به جای او معین می كند و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه، یا كافر شوند، مجتهد جامع الشرائط دو نفر دیگر را معین می كند.
مسأله 2876 ـ اگر وصی نتواند به تنهایی كارهای میت را انجام دهد و نتواند برای خود كمك بگیرد مجتهد جامع الشرائط برای كمك او یك نفر دیگر را معین می كند.
مسأله 2877 ـ اگر مقداری از مال میت در دست وصی تلف شود، چنانچه در
[493]
نگهداری آن كوتاهی كرده و یا تعدّی نموده، مثلا میت وصیّت كرده است كه فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته ضامن است بلكه اگر در بین راه هم تلف نشود ولی به فقراء شهری دهد كه مورد وصیّت نبوده ضامن است امّا چنانچه كوتاهی نكرده و تعدّی هم ننموده ضامن نیست.
مسأله 2878 ـ هر گاه انسان كسی را وصی كند و بگوید كه اگر آن كس بمیرد شخص دیگری وصی باشد، بعد از آن كه وصی اول مُرد، وصی دوم باید كارهای میت را انجام دهد.
مسأله 2879 ـ حجی كه بر میت واجب است و بدهكاری و حقوقی را كه مثل خمس و زكات و مظالم، ادا كردن آنها واجب می باشد، باید از اصل مال میت بدهند، اگر چه میت برای آنها وصیت نكرده باشد، ولی اگر وصیّت كرده كه از مال معیّنی پرداخت شود لازم است از همان مال بپردازند و چنانچه وافی نباشد باقیمانده را از اصل مال بپردازند.
مسأله 2880 ـ اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی كه مثل خمس و زكات و مظالم بر او واجب است زیادتر باشد، چنانچه وصیت كرده باشد كه ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل كنند و اگر وصیت نكرده باشد، آنچه باقی می ماند مال ورثه است.
مسأله 2881 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است كه ورثه حرفی بزنند، یا كاری كنند كه معلوم شود وصیت را اجازه داده اند و تنها راضی بودن آنان كافی نیست. و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است. و چنانچه بعضی از ورثه اجازه و بعضی ردّ نمایند وصیّت فقط در حصّه آنهایی كه اجازه نموده اند صحیح و نافذ است.
مسأله 2882 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، و پیش از مردن او ورثه اجازه بدهند كه وصیت او عملی شود، بعد از مردن او نمی توانند از اجازه خود برگردند.
مسأله 2883 ـ اگر به واجبات مالی مثل خمس و زكات واجب و حج واجب یا
[494]
بدهی خود وصیت كند، از اصل مال میت برداشته می شود مگر این كه تصریح كند كه این موارد را از ثلث بدهند كه در این صورت از ثلث حساب می شود ولی اگر ثلث وافی به جمیع واجبات مالی نبود از اصل مال داده می شود تا تمام واجبات مالی اداء شود.
مسأله 2884 ـ اگر وصیت به واجب و مستحب بكند امور واجب مقدم می شود و اگر از ثلث باقی ماند صرف امور مستحبه می شود.
مسأله 2885 ـ اگر به چند امر واجب و مستحب به ترتیب وصیت كرده باشد اوّل واجبات پرداخت می شود ولی اگر از جانب میت در امور واجب ترتیب معین شده، باید رعایت شود.
مسأله 2886 ـ اگر وصیت كند كه بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نكرده باشد كه اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و كارهای مستحبی كه معین كرده برسانند و در صورتی كه ثلث كافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید طبق وصیت عمل شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند.
مسأله 2887 ـ اگر كسی بگوید من وصی میتم كه مال او را به مصرفی برسانم، یا میت مرا قیّم بچه های خود قرار داده، در صورتی باید حرف او را قبول كرد كه از گفته او یقین یا اطمینان حاصل شود یا دو مرد عادل گفته او را تصدیق نمایند.
مسأله 2888 ـ اگر وصیت كند چیزی به كسی بدهند و آن كس پیش از آن كه قبول كند یا رد نماید بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیت را رد نكرده اند می توانند آن چیز را قبول نمایند ولی این در صورتی است كه وصیت كننده از وصیت خود برنگردد و گر نه حقّی به آن چیز ندارند.
مسأله 2855 ـ كسی كه می خواهد وصیت كند با اشاره ای كه مقصودش را بفهماند می تواند وصیت كند اگر چه لال نباشد.
مسأله 2856 ـ اگر نوشته ای به امضاء یا مهر میت ببینند چنانچه مقصود او را بفهماند و معلوم باشد كه برای وصیت كردن نوشته باید مطابق آن عمل كنند.
مسأله 2857 ـ كسی كه وصیت می كند باید عاقل و بالغ باشد ولی بچّه ای كه خوب و بد را تمیز می دهد اگر برای كار خوبی مثل ساختن مسجد و آب انبار و پل وصیت كند صحیح می باشد و باید از روی اختیار وصیت كند و نیز وصیت كننده باید در حال بالغ شدن سفیه نباشد ولی وصیت او صحیح است خصوصاً اگر در امور معروف و كارهای خیر باشد.
مسأله 2858 ـ كسی كه از روی عمد مثلا زخمی به خود زده یا سمی خورده است كه بواسطه آن یقین یا گمان به مردن او پیدا شود اگر وصیت كند كه مقداری از مال او را به مصرفی برسانند، صحیح نیست.
[490]
مسأله 2859 ـ اگر انسان وصیت كند كه چیزی به كسی بدهند در صورتی آن كس آن چیز را مالك می شود كه أن را قبول كند، ولی اظهر آن است كه عدم رد وصیت كافی است زیرا كه ردّ، مانع از منجّز شدن وصیّت است اگر چه در حال زنده بودن وصیّت كننده باشد.
مسأله 2860 ـ وقتی انسان نشانه های مرگ را در خود دید باید فوراً امانت های مردم را به صاحبانش برگرداند و اگر به مردم بدهكار است و موقع دادن آن بدهی رسیده باید بدهد و اگر خودش نمی تواند بدهد یا موقع دادن بدهی او نرسیده باید وصیت كند و بر وصیت شاهد بگیرد ولی اگر بدهی او معلوم باشد و اطمینان دارد كه ورثه می پردازند وصیت كردن لازم نیست.
مسأله 2861 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر خمس و زكات و مظالم بدهكار است باید فوراً بدهد و اگر نمی تواند; چنانچه از خودش مال دارد یا احتمال می دهد كسی آنها را ادا نماید; و یا از هر راه دیگر كه فراغ ذمه برای او حاصل شود باید وصیت كند، و همچنین است اگر حج بر او واجب باشد.
مسأله 2862 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر نماز و روزه قضا دارد باید وصیت كند كه از مال خودش برای آنها اجیر بگیرند بلكه اگر مال هم نداشته باشد ولی احتمال بدهد كسی بدون آنكه چیزی بگیرد آنها را انجام می دهد باز هم واجب است وصیت نماید، و اگر قضای نماز و روزه او به تفصیلی كه در بحث نماز قضا گفته شده بر پسر بزرگترش واجب باشد به او اطلاع دهد یا وصیت كند كه برای او بجا آورند.
مسأله 2863 ـ كسی كه نشانه های مرگ را در خود می بیند اگر مالی پیش كسی دارد یا در جایی پنهان كرده است كه ورثه نمی دانند چنانچه به واسطه ندانستن حقشان از بین برود باید به آنان اطلاع دهد و لازم نیست برای بچه های صغیر خود قیم و سرپرست معین كند ولی در صورتی كه بدون قیم حقوقشان تضییع می شود باید برای آنان قیم امینی معین نماید.
مسأله 2864 ـ وصی باید عاقل و مورد اطمینان باشد. و اگر وصیت كننده مسلمان باشد چنانچه عمل به وصیت موجب استیلاء بر ورثه ای كه در این فرض طبعاً مسلمان خواهند بود باشد، لازم است مسلمان باشد و بنابر احتیاط واجب وصیّ باید بالغ باشد.
[491]
مسأله 2865 ـ اگر كسی چند وصی برای خود معین كند، چنانچه اجازه داده باشد كه هر كدام به تنهایی به وصیت عمل كنند. لازم نیست در انجام وصیت از یكدیگر اجازه بگیرند و اگر اجازه نداده باشد، چه گفته باشد كه همه با هم به وصیت عمل كنند، یا نگفته باشد، باید با نظر یكدیگر به وصیت عمل نمایند، و اگر حاضر نشوند كه با یكدیگر به وصیت عمل كنند، و در تشخیص مصلحت اختلاف داشته باشند در صورتی كه تأخیر و مهلت دادن باعث شود كه عمل به وصیت معطّل بماند، مجتهد جامع الشرائط آنها را مجبور می كند كه تسلیم نظر كسی شوند كه طبق نظر وی صلاح را تشخیص می دهد و اگر اطاعت نكنند، به جای آنان دیگران را معین می نماید و اگر یكی از آنان قبول نكرد یك نفر دیگر را به جای او تعیین می نماید.
مسأله 2866 ـ اگر انسان از وصیت خود برگردد مثلا بگوید ثلث مالش را به كسی بدهند، بعد بگوید به او ندهند وصیت باطل می شود، و اگر وصیت خود را تغییر دهد، مثل آن كه قیمی برای بچه های خود معین كند بعد دیگری را به جای او قیم نماید، وصیت اولش باطل می شود و باید به وصیت دوم او عمل نمایند.
مسأله 2867 ـ اگر كاری كند كه معلوم شود از وصیت خود برگشته مثلا خانه ای را كه وصیت كرده به كسی بدهند بفروشد، یا دیگری را برای فروش آن وكیل نماید، وصیت باطل می شود.
مسأله 2868 ـ اگر وصیت كند چیز معینی را به كسی بدهند، بعد وصیت كند كه نصف همان را به دیگری بدهند، باید آن چیز را دو قسمت كنند و به هر كدام از آن دو نفر یك قسمت آن را بدهند.
مسأله 2869 ـ اگر كسی در مرضی كه به آن مرض می میرد، مقداری از مالش را به كسی ببخشد و وصیت كند كه بعد از مردن او هم مقداری به كس دیگر بدهند، آنچه را كه در حال زندگی بخشیده از اصل مال است و احتیاج به اذن ورثه ندارد و چیزی را كه وصیت كرده اگر زیادتر از ثلث باشد زیادی آن محتاج به اذن ورثه است.
مسأله 2870 ـ اگر وصیت كند كه ثلث مال او را نفروشند و عایدی آن را به مصرفی برسانند، باید مطابق گفته او عمل نمایند.
[492]
مسأله 2871 ـ اگر در مرضی كه به آن مرض می میرد، بگوید مقداری به كسی بدهكار است، چنانچه متهم باشد كه برای ضرر زدن به ورثه گفته است باید مقداری را كه معین كرده از ثلث او بدهند و اگر متهم نباشد یا دلیل شرعی بر بدهكاری او اقامه شود، باید از اصل مالش بدهند.
مسأله 2872 ـ كسی كه انسان وصیت می كند چیزی به او بدهند باید وجود داشته باشد، پس اگر وصیت كند به بچه ای كه ممكن است فلان زن بزاید چیزی بدهند باطل است. ولی اگر وصیت كند به بچه ای كه در شكم مادر است چیزی بدهند، اگر چه هنوز روح نداشته باشد، وصیت صحیح است، بنابر این اگر زنده به دنیا آمد، باید آنچه را كه وصیت كرده به او بدهند، و اگر مرده به دنیا آمد، وصیت باطل می شود و آنچه را كه برای او وصیت كرده، میان ورثه تقسیم می شود.
مسأله 2873 ـ اگر انسان بفهمد كسی او را وصی كرده، چنانچه به اطلاع وصیت كننده برساند كه برای انجام وصیت او حاضر نیست، لازم نیست بعد از مردن او به وصیت عمل كند. ولی اگر پیش از مردن او نفهمد كه او را وصی كرده، یا بفهمد و به او اطلاع ندهد كه حاضر نیست به وصیت عمل كند، باید وصیت او را انجام دهد و اگر وصی پیش از مرگ، موقعی ملتفت شود كه مریض بواسطه شدّت مرض نتواند به دیگری وصیت كند، احتیاط لازم آن است كه وصیت را قبول نماید.
مسأله 2874 ـ اگر كسی كه وصیت كرده بمیرد، وصی نمی تواند دیگری را برای انجام كارهای میت معین كند و خود آن را انجام ندهد، ولی اگر بداند مقصود میت این نبوده كه خود وصی آن كار را انجام دهد، بلكه مقصودش فقط انجام كار بوده، می تواند دیگری را از طرف خود وكیل نماید.
مسأله 2875 ـ اگر كسی دو نفر را وصی كند كه با هم به شركت عمل كنند چنانچه یكی از آن دو بمیرد، یا دیوانه، یا كافر شود، مجتهد جامع الشرائط یك نفر دیگر را به جای او معین می كند و اگر هر دو بمیرند، یا دیوانه، یا كافر شوند، مجتهد جامع الشرائط دو نفر دیگر را معین می كند.
مسأله 2876 ـ اگر وصی نتواند به تنهایی كارهای میت را انجام دهد و نتواند برای خود كمك بگیرد مجتهد جامع الشرائط برای كمك او یك نفر دیگر را معین می كند.
مسأله 2877 ـ اگر مقداری از مال میت در دست وصی تلف شود، چنانچه در
[493]
نگهداری آن كوتاهی كرده و یا تعدّی نموده، مثلا میت وصیّت كرده است كه فلان مقدار به فقرای فلان شهر بده و او مال را به شهر دیگر برده و در راه از بین رفته ضامن است بلكه اگر در بین راه هم تلف نشود ولی به فقراء شهری دهد كه مورد وصیّت نبوده ضامن است امّا چنانچه كوتاهی نكرده و تعدّی هم ننموده ضامن نیست.
مسأله 2878 ـ هر گاه انسان كسی را وصی كند و بگوید كه اگر آن كس بمیرد شخص دیگری وصی باشد، بعد از آن كه وصی اول مُرد، وصی دوم باید كارهای میت را انجام دهد.
مسأله 2879 ـ حجی كه بر میت واجب است و بدهكاری و حقوقی را كه مثل خمس و زكات و مظالم، ادا كردن آنها واجب می باشد، باید از اصل مال میت بدهند، اگر چه میت برای آنها وصیت نكرده باشد، ولی اگر وصیّت كرده كه از مال معیّنی پرداخت شود لازم است از همان مال بپردازند و چنانچه وافی نباشد باقیمانده را از اصل مال بپردازند.
مسأله 2880 ـ اگر مال میت از بدهی و حج واجب و حقوقی كه مثل خمس و زكات و مظالم بر او واجب است زیادتر باشد، چنانچه وصیت كرده باشد كه ثلث یا مقداری از ثلث را به مصرفی برسانند، باید به وصیت او عمل كنند و اگر وصیت نكرده باشد، آنچه باقی می ماند مال ورثه است.
مسأله 2881 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، وصیت او در بیشتر از ثلث در صورتی صحیح است كه ورثه حرفی بزنند، یا كاری كنند كه معلوم شود وصیت را اجازه داده اند و تنها راضی بودن آنان كافی نیست. و اگر مدتی بعد از مردن او هم اجازه بدهند صحیح است. و چنانچه بعضی از ورثه اجازه و بعضی ردّ نمایند وصیّت فقط در حصّه آنهایی كه اجازه نموده اند صحیح و نافذ است.
مسأله 2882 ـ اگر مصرفی را كه میت معین كرده، از ثلث مال او بیشتر باشد، و پیش از مردن او ورثه اجازه بدهند كه وصیت او عملی شود، بعد از مردن او نمی توانند از اجازه خود برگردند.
مسأله 2883 ـ اگر به واجبات مالی مثل خمس و زكات واجب و حج واجب یا
[494]
بدهی خود وصیت كند، از اصل مال میت برداشته می شود مگر این كه تصریح كند كه این موارد را از ثلث بدهند كه در این صورت از ثلث حساب می شود ولی اگر ثلث وافی به جمیع واجبات مالی نبود از اصل مال داده می شود تا تمام واجبات مالی اداء شود.
مسأله 2884 ـ اگر وصیت به واجب و مستحب بكند امور واجب مقدم می شود و اگر از ثلث باقی ماند صرف امور مستحبه می شود.
مسأله 2885 ـ اگر به چند امر واجب و مستحب به ترتیب وصیت كرده باشد اوّل واجبات پرداخت می شود ولی اگر از جانب میت در امور واجب ترتیب معین شده، باید رعایت شود.
مسأله 2886 ـ اگر وصیت كند كه بدهی او را بدهند و برای نماز و روزه او اجیر بگیرند و كار مستحبی هم انجام دهند چنانچه وصیت نكرده باشد كه اینها را از ثلث بدهند، باید بدهی او را از اصل مال بدهند و اگر چیزی زیاد آمد، ثلث آن را به مصرف نماز و روزه و كارهای مستحبی كه معین كرده برسانند و در صورتی كه ثلث كافی نباشد، پس اگر ورثه اجازه بدهند باید طبق وصیت عمل شود و اگر اجازه ندهند، باید نماز و روزه را از ثلث بدهند و اگر چیزی زیاد آمد به مصرف كار مستحبی كه معین كرده برسانند.
مسأله 2887 ـ اگر كسی بگوید من وصی میتم كه مال او را به مصرفی برسانم، یا میت مرا قیّم بچه های خود قرار داده، در صورتی باید حرف او را قبول كرد كه از گفته او یقین یا اطمینان حاصل شود یا دو مرد عادل گفته او را تصدیق نمایند.
مسأله 2888 ـ اگر وصیت كند چیزی به كسی بدهند و آن كس پیش از آن كه قبول كند یا رد نماید بمیرد، تا وقتی ورثه او وصیت را رد نكرده اند می توانند آن چیز را قبول نمایند ولی این در صورتی است كه وصیت كننده از وصیت خود برنگردد و گر نه حقّی به آن چیز ندارند.